SÜPER BESİN NEDİR?
“Süper besin” ifadesini son yıllarda sağlık, gıda ve beslenme alanlarında sıklıkla duymaya başladık. Medyada her gün yeni bir süper besin ile tanışıyoruz; örneğin zerdeçal, kinoa, açai, yaban mersini, çiya tohumu gibi besinler son dönemin popüler süper besinlerinden sadece birkaçı.
“Süper besin” sağlık için faydalı olduğu düşünülen, besin öğeleri açısından zengin; vitamin, mineral, antioksidan, lif ve bazı faydalı besin ögelerinin yoğun olarak yer aldığı gıdalar olarak tanımlanıyor.
“Süper besin” terimi ilk olarak 1949’da Kanada’da bir gazete haberinde bir kekin varsayılan besleyici özelliklerinden bahsederken kullanılmış. Bugün ise “süper besin” terimini belirli besinlerde, işlenmiş paketli gıdalarda, besin takviyelerinde, popüler diyetlerde sıklıkla duyuyoruz.
Her “Süper Besin” iddiası gerçekçi midir?
“Süper besin”lerin vücudumuzun hastalıklara yakalanma riskini azalttığı, kilo vermeyi desteklediği veya yaşlanmayı geciktirdiğini savunuluyor. Günümüzde “süper besin” olarak tanımlanan tüm gıdaların sözde sağlık yararları, bilimsel araştırmalarla desteklenmemekte veya tartışılmaktadır(1).
Avrupa Birliği 2007’de güvenilir bilimsel araştırmalarla desteklenmeyen, yetkili sağlık beyanı olmayan ürünlerin “süper besin” olarak pazarlanmasını yasaklandı (2). Ülkemizde “süper besin” iddialarına hem yetkililer hem de biz tüketiciler tarafından sorgulanarak yaklaşılması gerekiyor.
“Süper Besin”lerin güvenilirliğini nasıl kontrol edebilirsiniz?
Güvenilir “süper besinler” farklı coğrafyalarda yüzyıllardır varolan ve sağlık faydaları araştırmalar ile kanıtlanmış olanlardır. Ben bir beslenme uzmanı olarak süper besinlerin güvenilirliğini incelerken, besin hakkında yapılan araştırma verilerini, araştırmanın güvenilirliğini ve araştırmaların sponsorlarını inceliyorum. Örneğin, Hindistan cevizi yağının sağlık faydaları konusunda hindistan cevizi yağı üreticileri sponsorluğunda yapılmış bir araştırma tek taraflı bir bakış açısı içerir ve güvenilir olmayabilir.
Hangi “Süper Besin”leri tercih edelim?
Sağlığımızı korumak veya daha iyi hale getirmek için süper besinleri tüketmemiz gerekli mi sorusuna benim önerim, öncelikle kendi yaşadığımız bölgede yüzyıllardır yetişen ve faydası kanıtlanmış, kendi topraklarımıza ait besinlere yönelmeniz. Örneğin kinoa tüm dünyada “süper besin” olarak kabul ediliyor ve pazarlanıyor. Yüksek besin değeri ile protein, yağ, lif, vitamin ve minerallerden zengin ve faydaları güvenilir araştırmalar ile desteklenmekte. Öte yandan, kinoa bizim topraklarımıza ait bir besin değil, anavatanı Aztek medeniyetinin yaşadığı Orta Amerika’dır. Bizim kendi topraklarımızda yetişen genetiği ile oynanmamış, Karakılçık bulguru da neredeyse kinoa kadar yüksek protein oranına sahiptir.
Türkiye’nin olağanüstü zengin biyoçeşitliliği içerisinde; kinoa, amarant gibi ithal “süper besin” alternatiflerden önce kendi topraklarımızda doğal ve geleneksel yöntemlerle koruyucu madde kullanmadan yetiştirilen besinleri değerlendirmenizi öneririm.
Süper besinlerin diğer önemli bir kategorisi de bağırsak sağlığını destekleyen “fermente” gıdalardır. Örneğin Almanya’da sauerkraut, Rusya’da kvaas, Japonya’da miso “fermente” süper besinlere iyi bir örnek. Bizim mutfak kültürümüzde, karnabahardan enginara, ahlattan pancara türlü lezzete turşuya rastlanılabiliyor.
Fermente gıdalar açısından da ülkemizde yoğurt, kefir, ekşi mayalı ekmek, peynir, tarhana gibi fermente besinler buluyor. Bunlara karşın ithal kombu çayı içmek tabii bağırsak floranızı zenginleştirebilir ama önceliğiniz kendi topraklarımızda yüzyıllardır yetişen, doğal ve geleneksel yöntemlerle koruyucu madde kullanmadan üretilen fermente besinler olmasını öneririm.
Sağlıklı günler dilerim J
Kaynaklar:
- “The science behind superfoods: are they really super?”. European Food Information Council. November 2012. Retrieved 21 October 2014.
- “Superfood ‘ban’ comes into effect”. BBC News. Retrieved 12 July 2019.
Hazırlayan Diyetisyen Deniz Hazar Türk
